Kinderen met autisme doen soms wel eens dingen verkeerd, fout en net even anders dan jij bedoelt had. Zo kunnen ze iets op tafel willen zetten, en vervolgens iets ander omstoten wat dan ook nog eens per ongeluk stuk gaat. Soms denken ze je te helpen, maar maken zij het eigenlijk erger dan het al was, en soms lijkt het of ze enorm treuzelen op het moment dat jij haast hebt. De ene keer ga je met dit soort situaties beter mee om als de andere keer. Als je goed in je vel zit zal je vriendelijker reageren, iets sneller ‘door de vingers’ zien en kijken of je het samen kan oplossen, maar als je moe bent, uitgeput of even je energie kwijt bent, zal je ook eerder boos en geïrriteerd op je kind reageren.
En misschien geef je je kind wel straf? Regelmatig hoor ik ouders vertellen over dit soort lastige situaties, en vertellen er snel bij dat ze er een bepaalde straf voor uitgedeeld hebben. Maar is dit wel altijd terecht? Waarom straffen we eigenlijk? Ik denk dat wij dit vaak doen omdat de maatschappij dit van ons verwacht, omdat de buren vinden dat jij je kind beter moet opvoeden, dat je ouders of schoonouders vinden dat je hem of haar harder moet aanpakken. Of misschien omdat je vriendin vind dat je er te ‘soft’ mee om gaat. En de leerkracht vind je te beschermend? We straffen soms ook omdat we vaak niet weten hoe we het ook anders kunnen doen.
Kinderen met autisme zijn soms wat onhandiger, beleven de wereld net iets anders dan andere kinderen en volwassenen, hebben moeite met overzicht en veranderingen, kunnen soms geen of weinig gevoel voor tijd hebben maar zijn vaak ook onder- of overgevoelig voor prikkels.
Realiseer je dat ‘niet’-doen vaak ‘niet’-kunnen is. Kinderen met autisme zeggen vaak dat ze ergens geen zin in hebben, meestal betekent dat dat ze iets moeilijk vinden, niet begrijpen of er angstig voor zijn. Volgend de Gordon methode van Dr Ross Greene ‘doen kinderen iets goed als zij het kunnen’. Maar waarom ruimt mijn zoon zijn kamer dan nooit op? Hij kan het wel, als ik hem help om het te structuren. Mijn zoon kijkt in details en ziet de rommel niet, die ik wel zie. Ik zie een vloer waar ik bijna niet meer over kan lopen en hij ziet Donald Duckjes, dobbertjes, visspulletjes, en zijn kleren. Voor het opruimen heb ik een lijstje gemaakt. En detaillijstje waarop hij kan lezen dat hij eerst zijn Donald Duckjes op gaat ruimen, daarna zijn kleren in de wasmand moet doen, en vervolgens zijn visspulletjes in de bakjes moet opruimen. Nou kan mijn zoon dat prima lezen, maar je kan hier ook picto’s voor gebruiken.
Onze zoon gaat moeizaam naar school, dit kunnen flinke frustratie en irritatiemomenten opleveren. Maar ik weet nu dat hij moeite heeft met rekenen, met het starten in nieuwe boeken, een klasgenoot onaangenaam vind ruiken, een leerkracht saai vind spreken, en bepaalde leesopdrachten erg lastig vind. Daardoor gaat hij soms erg moeizaam naar school, schiet dan in de weerstand, en vanuit angst roept en schreeuwt hij dingen die je als ouder liever niet hoort. Wat we zien is een dwars, boos kind wat niets wil, en niet voor rede vatbaar is. Dan kan je als ouder ook boos worden, en gaan dreigen met straffen.
Straffen is een machtsmiddel waarbij je als ouder zegt: ‘Ik bepaal wat hier gebeurd, en wat jou belangen of behoeftes zijn dat doet er niet toe!’ Macht gebruiken werkt alleen op korte termijn, waarbij je de angst op dat moment alleen maar groter maakt. Straf werkt totdat ze niet meer bang zijn! Daarbij beschadig je de relatie met je kind omdat je hun gevoelens en behoeftes niet serieus neemt, en sta je zonder invloed met lege handen.
We dreigen met straffen, delen grote of lange en zware straffen uit. Straffen waarbij kinderen met autisme het verband niet kunnen leggen, omdat ze niet goed zien wat ze fout hebben gedaan, omdat ze vaak een andere beleving hebben dan mensen zonder autisme, hun eigen waarheid!
Dit wil niet zeggen dat je alles maar goed moet vinden, of dat je ongewenst gedrag moet negeren. Het is zeker niet de bedoeling dat je over je eigen grenzen heen gaat. Het is van belang om je grenzen duidelijk te maken, en dat er eventueel consequenties zijn als het kind jou grenzen voorbij gaat. Wat kan je dan wel doen? Je kan consequenties bedenken die passend zijn, soms is 2 minuten op de trap zitten voldoende, naar de time out plek gaan om even tot rust te komen, en vervolgens ga je in gesprek met je kind. “Ik zie dat je boos bent en dat je je schoenen door de kamer gooit. Wat is er aan de hand?” Neem het antwoord van je kind serieus, en ga actief luisteren. Als het probleem duidelijk wordt kan je het kind een oplossing laten bedenken en als dat nog te moeilijk is zoek je samen naar een goede oplossing. Dit kan je doen door middel van onderhandelen, je stimuleert de zelfredzaamheid door zelf het conflict op te laten lossen. Je bedenkt van te voren wat je wilt, en zet iets hoger in, dan kan je tijdens het onderhandelen nog tegemoetkomen naar wat je kind wilt. Als zowel je kind als jij tevreden bent over de oplossing dan is het goed, en kan je afsluiten met een compliment of een knuffel.
Bedenk dat als een kind iets niet doet, of niet goed doet, dat het misschien komt door de kenmerken van autisme. Zo deed onze zoon elke keer zijn schoenen uit als we weg moesten, en na wel 5 keer opnieuw aan en uittrekken werden we vreselijk geïrriteerd en boos. Wij weten inmiddels dat hij erg gevoelig is voor prikkels met name het voelen (huid), en hebben wij na een goed gesprek met onderhandelen samen de oplossing gevonden, hij hoeft alleen zijn schoenen aan te houden als we ergens naar toe gaan, en op bepaalde plekken, zoals bij opa en oma, mag hij zijn schoenen uit doen. Het was even oefenen, en bij elke keer als het goed ging kreeg hij een compliment. Nu is het gelukkig geen probleem meer. Hiermee wil ik dus laten zien dat hij zijn schoenen niet uitdeed om ons te pesten of dwars te zitten (wat wel zo leek), maar omdat hij de schoenen niet goed aan kon houden omdat hij hele gevoelige voeten heeft. Hij deed iets niet omdat hij het niet kon! En nu kan hij het wel, en doet hij het goed.
Als je merkt dat je kind iets doet wat je niet prettig vindt, zoek dan met behulp van de woorden Wie, Wat, Waar, Wanneer en Hoe uit wat er aan de hand is.
Bijvoorbeeld je kind zegt een zin met lelijke woorden, dan kan je zeggen: “Ik hoor je dat….. woord zeggen, WAAR is dat voor nodig? WAT wil je daarmee zeggen of benadrukken?
Ik zie dat je nu heel boos wordt, WAT maakt jij nou zo boos? En HOE kunnen we dat oplossen? Ik zie dat je het spel van tafel gooit, WAT is er aan de hand? Probeer met je kind in contact te komen, en probeer begrip te tonen voor haar of zijn verhaal. Jouw beleving is misschien niet zijn of haar beleving, maar het is voor jou kind wel de waarheid. Geef je straf terwijl jouw beleving anders is dan die van je kind dat zal je kind boos worden, en flink in de weerstand gaan staan, en vinden dat je onterecht straft.
Kinderen met autisme zijn erg gevoelig voor onrecht en zullen dit goed laten merken. Vraag bij onduidelijkheden altijd door, bedenk de autisme kenmerken waar jou kind tegen aan loopt en zoek naar mogelijkheden en oplossingen. Zo zal het kind zich begrepen voelen, en eerder meewerken dan tegenwerken. Weet dat zij nog veel sociale vaardigheden missen, en dat ze jou als volwassene nodig hebben om ze te leren. Kinderen hebben grenzen nodig, wees duidelijk in je grenzen, zodat je dan veel minder hoeft te straffen.
www.petradekker.nl